Απομόνωση, μοναξιά, αβεβαιότητα, φόβος. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα συναισθήματα που είτε γέννησε είτε μεγένθυνε η πανδημία και τα μέτρα αντιμετώπισης της. Περπατάμε στο δρόμο και αντί να χαμογελάμε ο ένας στον άλλον, γυρνάμε το κεφάλι, κρυβόμαστε, από φόβο μην τυχόν και κολλήσουμε Covid-19.
της Εύας Κουτουμάνου
Εδώ και δύο χρόνια σταματήσαμε να αγκαλιαζόμαστε, να δίνουμε τα χέρια, να φιλάμε ο ένας τον άλλον σταυρωτά. Ακόμα και αν δεν το έχουμε καταλάβει ακόμα, η πανδημία αυτή άλλαξε ριζικά την κοινωνικότητα μας και πολλές από τις απλές, καθημερινές, κοινωνικές μας συνήθειες.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, οι άνθρωποι, σε όλον τον κόσμο, που βιώνουν μοναξιά εμφάνισαν αύξηση σε ποσοστό περίπου 5% σε σχέση με τα προ πανδημίας επίπεδα.
Αυτή η αύξηση, παρ' όλο που δεν ήταν μεγάλη, μπορεί να έχει επιπτώσεις για την ψυχική και σωματική υγεία αρκετών ανθρώπων σε βάθος χρόνου, καθώς και για το προσδόκιμο ζωής τους, σύμφωνα με μία νέα γερμανο-αμερικανική επιστημονική έρευνα.
Οι ερευνητές των Ιατρικών Σχολών των πανεπιστημίων Γιοχάνες Γκούτενμπεργκ στο Μάιντς, Γκέτε στη Φρανκφούρτη και Κορνέλ στη Νέα Υόρκη, με επικεφαλής τη δρα Μαρέικε Ερνστ του πανεπιστημίου Γιοχάνες Γκούτενμπεργκ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «American Psychologist» της Αμερικανικής Ψυχολογικής Ένωσης, αξιολόγησαν στοιχεία από 34 έρευνες που έγιναν σε τέσσερις ηπείρους, κυρίως σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική, και αφορούσαν συνολικά περισσότερους από 200.000 ανθρώπους.
Η μελέτη, συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση, αξιολόγησε σε ποιο βαθμό τα lockdowns, η κοινωνική αποστασιοποίηση, η τηλεργασία, η τηλεκπαίδευση και τα λοιπά περιοριστικά μέτρα αύξησαν τη μοναξιά των ανθρώπων.
Όλα τα παραπάνω που συνέβησαν λόγω της πανδημίας αύξησαν την κοινωνική απομόνωση, αλλά οι επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι η κοινωνική απομόνωση δεν οδηγεί πάντα σε μοναξιά.
Η έως τώρα επιστημονική μελέτη του θέματος έχει βρει πως υπάρχει μία συσχέτιση ανάμεσα στην κοινωνική απομόνωση και τη μοναξιά, κάτι που εν μέρει επιβεβαιώνει και η νέα μελέτη σε συνθήκες πανδημίας.
Η νέα έρευνα συμπέρανε ότι κατά μέσο όρο υπήρξε μία αύξηση κατά περίπου 5% στον αριθμό των ανθρώπων που ένιωθαν μοναξιά εν μέσω Covid-19, αν και υπήρχαν διαφορές ανάλογα με παράγοντες όπως η ηλικία, η περιοχή κ.ά.
«Η πανδημία φαίνεται ότι πράγματι αύξησε τη μοναξιά. Όμως, δεδομένης μόνο της μικρής αύξησης, οι δυσοίωνες προειδοποιήσεις για "πανδημία μοναξιάς" φαίνονται υπερβολικές. Από την άλλη πλευρά, η μοναξιά συνιστά όντως παράγοντα κινδύνου για πρόωρη θνητότητα, καθώς επίσης για χειρότερη ψυχική και σωματική υγεία», δήλωσε η Ερνστ.
Κοινωνική απομόνωση σημαίνει ότι κάποιος έχει πια ένα πολύ πιο μικρό κοινωνικό δίκτυο και λιγότερες αλληλεπιδράσεις με άλλους, ενώ η μοναξιά είναι ένα οδυνηρό συναίσθημα που συνοδεύει την αίσθηση κάποιου ότι ποσοτικά και ποιοτικά δεν έχει τις κοινωνικές διασυνδέσεις και επαφές που θα ήθελε.
Μία άλλη έρευνα έδειξε, ότι οι άνθρωποι κάτω των 80 ετών που βιώνουν μοναξιά, έχουν περίπου τριπλάσια πιθανότητα να διαγνωστούν με άνοια, σύμφωνα με νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή νευρολογίας Τζόελ Σαλίνας, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Neurology" της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας, ανέλυσαν στοιχεία για 2.308 ανθρώπους με μέση ηλικία 73 ετών, χωρίς άνοια στην αρχή της μελέτης. Από αυτούς, οι 144 δήλωσαν ότι ένιωθαν μοναξιά τουλάχιστον τρεις μέρες την εβδομάδα.
Στην πορεία της έρευνας επί μια δεκαετία, 329 άτομα διαγνώστηκαν με άνοια και εξ’ αυτών τα 31 ανήκαν στην ομάδα εκείνων με μοναξιά.
Διαπιστώθηκε ότι στις ηλικίες 60 έως 80 ετών ένας άνθρωπος με μοναξιά είχε σχεδόν τριπλάσια πιθανότητα να εμφανίσει άνοια, κάτι που δεν φάνηκε να ισχύει για τους άνω των 80 ετών.
Η μοναξιά φάνηκε επίσης να σχετίζεται και με χειρότερες γνωστικές-νοητικές επιδόσεις όπως έλεγχο προσοχής, λήψη αποφάσεων, γνωστική ευελιξία, ικανότητα σχεδιασμού κ.α.και με μικρότερο όγκο εγκεφάλου, δύο παράγοντες που είναι δείκτες μεγαλύτερου κινδύνου για γνωστική εξασθένηση και Αλτσχάιμερ αργότερα στη ζωή.
«Η μελέτη αυτή αναδεικνύει τη σημασία της μοναξιάς και της ελλιπούς κοινωνικής διασύνδεσης, όσον αφορά τον κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας όσο γερνάμε. Η έγκαιρη αναγνώριση των σημαδιών της μοναξιάς στον εαυτό μας και στους άλλους, η ανάπτυξη και διατήρηση υποστηρικτικών σχέσεων, είναι σημαντική για όλους και ιδίως για όσους νιώθουν μόνοι. Όμως είναι κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς μεγαλώνουμε, για να αυξήσουμε την πιθανότητα να καθυστερήσουμε ή ίσως και να αποτρέψουμε τη γνωστική εξασθένηση», δήλωσε ο δρ Σαλίνας.
«Η νέα μελέτη μας υπενθυμίζει ότι αν θέλουμε να δώσουμε προτεραιότητα στην υγεία του εγκεφάλου, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες όπως τη μοναξιά», πρόσθεσε. Οι ερευνητές επεσήμαναν επίσης ότι από την αρχή της πανδημίας Covid-19 η μοναξιά έχει επιδεινωθεί και έχει γίνει συχνότερη στους ανθρώπους άνω των 60 ετών.
Για να επιβιώσουμε, λοιπόν, όσο γίνεται πιο ανώδυνα από αυτό το κοινωνικό πια φαινόμενο και ίσως να κρατήσουμε και κάτι "θετικό", θα πρέπει να δημιουργήσουμε γύρω μας έναν μικρό πυρήνα ανθρώπων που αγαπάμε, μας αγαπάνε και θα είμαστε πάντα εκεί ο ένας για τον άλλον.
Οι περιορισμοί των πολλών κοινωνικών επαφών, μας έδειξαν, αν μη τι άλλο, τη σημασία ύπαρξης λίγων και καλών ανθρώπων που βρίσκονται πραγματικά δίπλα μας και θα είναι πάντα εκεί, ότι κι αν γίνει.
Πριν δύο χρόνια, κατά το πρώτο καθολικό lockdown, είχε εφαρμοστεί στην Αγγλία το λεγόμενο social bubble, ένας μικρός αριθμός ανθρώπων που δήλωνε κάποιος ως τον άμεσο κοινωνικό του περίγυρο φίλων και με τους οποίους μπορούσε να συναντιέται ακόμα και αν δεν έμεναν μαζί. Ίσως αυτό να είναι και η λύση.
Ορμώμενοι από αυτό που κληθήκαμε να βιώσουμε όλοι λόγω της πανδημίας, μάλλον ήρθε η ώρα, να φτιάξουμε ένα καλό, στέρεο, social bubble, μια "κοινωνική φυσαλίδα", που θα είναι πάντα εκεί, γύρω μας, να μας περιβάλλει και να μας προστατεύει από τη μοναξιά, με ή χωρίς περιορισμούς και lockdowns λόγω της όποιας πανδημίας.
Οι άνθρωποι, άλλωστε, δε φτιαχτήκαμε για να είμαστε μόνοι.
