Φωτογραφία: Shutterstock
Το νόστιμο και απλοϊκό τηγανόψωμο, το συναντάμε σε όλο τον κόσμο, με διάφορες παραλλαγές. Οι ρίζες του, δε, κρατάνε από την αρχαιότητα. Διαβάστε την ιστορία αυτής της "ταπεινής" και απλής αλλά ταυτόχρονα πεντανόστιμης λιχουδιάς καθώς και μία πανεύκολη συνταγή για το πιο τέλειο τηγανόψωμο με φέτα.
Εκτός όμως από "ψωμί της ανάγκης", καθώς γίνεται εύκολα και με ελάχιστα, απλά, υλικά, το τηγανόψωμο είναι μια λιχουδιά γνωστή από πολύ παλιά. Tο λάγανον, σύμφωνα με τον Ησύχιο, Έλληνα γραμματικό που άκμασε κατά τον 5ο μ.Χ αιώνα και έγραψε το «Ησυχίου Λεξικόν», ήταν «είδος πλακουνταρίου από σεμιδάλεως εν ελαίω τηγανιζόμενον». Δηλαδή είδος τηγανίτας από φύλλα σιμιγδαλένιας ζύμης.
Στα νεότερα χρόνια, στον οικιακό βίο, τηγανόψωμα έφτιαχναν κάθε φορά που ζύμωναν ψωμί. Αποβραδίς «ανάπιαναν» το προζύμι, δηλαδή μετρούσαν όλο το αλεύρι που επρόκειτο να ζυμώσουν, έπαιρναν το 1/3 της ποσότητας αυτής και έβαζαν μέσα το προζύμι προσθέτοντας σταδιακά χλιαρό νερό μέχρι να δημιουργηθεί μια απαλή ζύμη. Αφού λάδωναν την επιφάνειά της, την άφηναν στα ζεστά για 10-12 ώρες μέχρι να «ανέβει», δηλαδή να πολλαπλασιαστούν οι μύκητες μέσα στη ζύμη ώστε να την κάνουν ικανή να «ανεβατίσει», να φουσκώσει το σύνολο του ψωμιού. Μετά από 12 ώρες έριχναν μέσα το υπόλοιπο αλεύρι, αλάτι και χλιαρό νερό και ζύμωναν μέχρι να γίνει το ζυμάρι ελαστικό και μαλακό. Έκοβαν με το μαχαίρι το ζυμάρι σε κομμάτια σε μέγεθος καρβελιού και τα έβαζαν στην πινακωτή, μια στενόμακρη ξύλινη κατασκευή με χωρίσματα. Τοποθετούσαν μέσα τα ζυμωμένα καρβελάκια, και τα σκέπαζαν με κουβέρτες σε ένα ζεστό μέρος ώστε να φουσκώσει το ζυμάρι και να τα φουρνίσουν.
Τη ζύμη που περίσσευε, πριν φουσκώσει, την έκαναν τηγανόψωμα. Έφτιαχναν χοντρά φύλλα από ζυμάρι, ίσα με τη διάμετρο του τηγανιού και τα τηγάνιζαν και από τις δυο πλευρές. Όταν τα έβγαζαν από τη φωτιά, τα έτρωγαν σκέτα ή τα περίχυναν με πετιμέζι ή μέλι. Ακόμη και τα τρίμματα του τυριού ενσωμάτωναν στη ζύμη και τότε τα τηγανόψωμα γίνονταν ακόμη πιο χορταστικά και νόστιμα. Ένα από τα πλεονεκτήματά τους, δε, είναι ότι καταναλώνονται μόλις βγουν από τη φωτιά, προσφέροντας όλη την τρυφερότητα και την καθησυχαστική αίσθηση της ζεστής ζύμης.
Ο Κυριάκος Κάσσης στη «Λαογραφία της Μέσα Μάνης» (αυτοέκδοση), αναφέρει τα τηγανόψωμα ως πιττάρια ή πιτταΐρια. Εξηγεί ότι ανοίγουν το ζυμάρι σε δίσκους με την ξυλίκα, τον πλάστη δηλαδή, και πώς κάνουν μια τρύπα στο κέντρο για να τρέχει και στην επάνω πλευρά το καυτό λάδι αλλά και για να μη φουσκώσει υπερβολικά. Σημειωτέον ότι την ίδια ακριβώς τεχνική βρίσκουμε και στα τηγανόψωμα των Ναβάχο, των ιθαγανών της Αμερικής.
Στη Μάνη βρίσκουμε και τις τραβηχτές, δηλαδή μικρά τηγανόψωμα φτιαγμένα από κομμάτια ζύμης ψωμιού που τα τραβάμε και τα τεντώνουμε με τα δάχτυλά μας ώστε να ανοίξουν και να σχηματίσουμε έτσι οβάλ πίτες που τις τηγανίζουμε.
Παρόμοιες με τα τηγανόψωμα είναι και οι ξακουστές "λαδένιες" της Κιμώλου.
Οι Πόντιοι έφτιαχναν τα πισία, αφράτα και φουσκωτά τηγανόψωμα αλλά και χατσαπούρια, δηλαδή τυρόψωμα στο τηγάνι. Πολλές οι ονομασίες, για ένα έδεσμα με κοινό παρανομαστή, τη νόστιμη τηγανητή ζύμη που δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο.
Συγγενικά με τα τηγανόψωμα ως προς τα υλικά και τα σκεύη που χρησιμοποιούνται είναι οι τηγανίτες, με τη διαφορά πως για την παρασκευή τους δεν χρησιμοποιείται η σφιχτή ζύμη του ψωμιού αλλά μια πιο υδαρής που κάνει το αποτέλεσμα πιο σπογγώδες και μαλακό.
Τα αρχαία τήγανα δεν ξέρουμε αν έμοιαζαν περισσότερο με τηγανίτες ή τηγανόψωμα πάντως στο «Έργα και Ημέραι», ο Ησίοδος αναφέρει πως σερβίρονταν με γλυκά φρούτα, ξηρούς καρπούς ή ποτισμένες με μέλι. Στους «Δειπνοσοφιστές» του Αθήναιου η φράση «Τηγανίας ήδη τεθέασαι χλιαρούς, σίζοντας, όταν αυτoίσιν επιχέης μέλι;» (δηλαδή «έχεις δει ως τώρα ζεστές τηγανίτες να τσιτσιρίζουν, όταν τις περιχύνεις μέλι;») μας παραπέμπει στα νεότερα τσιριχτά, όπως επίσης ονομάζονται οι τηγανίτες στον Πόντο και σε μέρη της Μικράς Ασίας. Τα τσιριχτά λοιπόν πήραν το όνομά τους επειδή τσιτσιρίζουν στο τηγάνισμα!
Πανεύκολη συνταγή για Τηγανόψωμο με φέτα
Υλικά
1 1/4 φλυτζ. τσαγιού αλεύρι
1/2 κοφτή κ.γ. αλάτι
1/2 κοφτή κ.γ. ζάχαρη
1/2 κ.γ. ξύδι
4 γρ. (1/2 κ.σ. περίπου) ξηρή μαγιά
1/2 φλυτζ. τσαγιού χλιαρό νερό
1/4 φλυτζ. τσαγιού ελαιόλαδο
200 γρ. τυρί φέτα θρυμματισμένη
φυτικό λάδι για τηγάνισμα
Εκτέλεση
1. Ξεκινάτε φτιάχνοντας τη ζύμη. Σε ένα μεγάλο μπολ κοσκινίζετε το αλεύρι και σχηματίζουμε μια λακκούβα στη μέση. Ρίχνετε το ξίδι, τη μαγιά, το λάδι, το αλάτι, τη ζάχαρη και το χλιαρό νερό (μπορεί να χρειαστεί λίγο λιγότερο ή περισσότερο). Ζυμώνετε καλά μέχρι να έχετε μια ζύμη ελαστική που να μην κολλάει στα χέρια και να ξεκολλάει από τα τοιχώματα. Σκεπάζετε τη ζύμη με μια μεμβράνη και την αφήνετε στην άκρη να ξεκουραστεί για μισή ώρα.
2. Θρυμματίζετε τη φέτα με πιρούνι. Χωρίζετε τη ζύμη σε μικρές μπάλες στο μέγεθος μανταρινιού. Απλώνετε λίγο αλεύρι σε επιφάνεια εργασίας και ανοίγουμε με τον πλάστη ένα λεπτό φύλλο. Πασπαλίζετε με φέτα όλη την επιφάνεια.
3. Διπλώνετε το φύλλο κλείνοντας τις άκρες προς το κέντρο, δημιουργώντας ένα πουγκί και απλώνουμε πάλι το ζυμάρι σε κυκλικό σχήμα πατώντας το με το χέρι σας το οποίο έχετε αλείψει με ελαιόλαδο (Δώστε σχήμα και εμφάνιση στο τηγανόψωμο πιέζοντας την άκρη του γύρω-γύρω με ένα πιρούνι).
4. Τηγανίζετε τα τηγανόψωμα σε ζεστό ελαιόλαδο ή φυτικό λάδι μέχρι να ψηθούν και να ροδίσουν και από τις δύο πλευρές. Τα βγάζετε σε απορροφητικό χαρτί και τα σερβίρετε ζεστά.
