Από τα βάθη των αιώνων «πηγάζει» η σχέση της Κρήτης με το κρασί αλλά στον διεθνή οινογνωστικό χάρτη δεν έχει το αποτύπωμα που του αρμόζει. Η Χρυσούλα Τζωρτζάκη με το βραβευμένο ντοκιμαντέρ της «In the Wine Dark Sea» έρχεται να «συστήσει" το κρητικό κρασί στη διεθνή κοινότητα.
Συνέντευξη στη Σπυριδούλα Ίριδα Σπανέα
«Tου Κύκλου τα γυρίσματα, που ανεβοκατεβαίνουν, και του Τροχού, που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνουν», έγραφε κάπου στα τέλη του 16ου και αρχές του 17ου αιώνα ο Βιτσέντζος Κορνάρος και η μοίρα κάνει πάντα περίεργα παιχνίδια... Σε ένα διεθνές συνέδριο Κρητών, πριν από λίγα χρόνια στα Χανιά, η Χρυσούλα Τζωρτζάκη, δημοσιογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός, εργαζόταν ως εθελόντρια. Κατά τη διάρκεια του γεύματος η μοναδική ελεύθερη καρέκλα ήταν δίπλα από έναν κύριο από τη Νέα Υόρκη, με καταγωγή από τα Χανιά. Η Χρυσούλα γνωρίστηκε με τον Λευτέρη και ύστερα από ένα χρόνο έφυγε για την Αμερική ως ερωτικός μετανάστης.
Τα πρώτα χρόνια δεν ήταν εύκολα γιατί η ζωή της Κρήτης και οι κοινωνικές συναναστροφές μέσα από τον χορό και το τραγούδι, έλειπαν από την Κρητικοπούλα. Μία ημέρα κατά τη διάρκεια ενός δείπνου ο σύζυγός της Λευτέρης της ζήτησε να μυρίσει το κρασί που έπιναν και να του περιγράψει το… αντίκτυπο των αισθήσεών της. Αυτό συνεχίστηκε σαν παιχνίδι ανάμεσα στο ζευγάρι και κάποια στιγμή ο σύζυγός της τής πρότεινε να παρακολουθήσει ένα σεμινάριο για το κρασί.
Το ένα σεμινάριο έφερε το άλλο, με το κρητικό αίμα να μην αφήνει ήσυχη τη Χρύσα Τζωρτζάκη. Κατά τη διάρκεια των σπουδών της ανακάλυψε ότι το κρασί που γεύτηκε στα νεανικά της χρόνια, το κρασί από τον τόπο που ο Όμηρος περιγράφει ως «η γη που έχει το χρώμα του κρασιού», το κρητικό κρασί δεν έχει τη θέση που το αρμόζει στην παγκόσμια οινογνωσία. Και κάπως έτσι «γεννήθηκε» η ιδέα για το ντοκιμαντέρ «In the Wine Dark Sea»…
«Ξεκίνησα να σπουδάζω το κρασί μέσω του οργανισμού WSET και με λαχτάρα περίμενα να δω πότε θα αναφερθεί η Κρήτη ως οινοπαραγωγός περιοχή της Ελλάδας. Όταν έφτασα πλέον στο τελευταίο επίπεδο (WSET Diploma) και είδα ότι από την Ελλάδα αναφέρονται μονάχα η Σαντορίνη η Νεμέα και η Νάουσα, έβαλα ένα προσωπικό στοίχημα με τον εαυτό μου να βάλω την Κρήτη και το κρητικό κρασί μέσα στους οινικούς χάρτες του κόσμου. Το ντοκιμαντέρ είναι ο δικός μου τρόπος να δείξω πόσο αξιόλογο είναι το κρητικό κρασί», μας λέει η Χρύσα στο «Hellenic Daily News ny».
Τι θα μάθει μέσα από αυτό το ντοκιμαντέρ το κοινό;
«Το ντοκιμαντέρ ασχολείται με την παρουσίαση των τοπικών κρητικών ποικιλιών κρασοστάφυλων, τα μοναδικά κρασιά που παράγονται από αυτά, και αναδεικνύει το ταμπεραμέντο των ανθρώπων που βάζουν την προσωπική τους πινελιά στα κρασιά της Κρήτης. Μεταξύ άλλων θίγονται ζητήματα κλιματικής αλλαγής και πως επηρεάζονται τα κρασιά από αυτήν, ανάγκες αναμπέλωσης, η κατάσταση της φυλλοξήρας και το μέλλον των Κρητικών κρασιών στην παγκόσμια αγορά. Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει συνεντεύξεις με σημαντικούς Έλληνες και ξένους επιστήμονες, οινολόγους, αμπελουργούς, οινοποιούς και ειδήμονες στον χώρο του οίνου, γυρίσματα σε αμπελώνες και οινοποιεία της Κρήτης καθώς και σε σημαντικές τοποθεσίες στην Αμερική, όπως Νέα Υόρκη και Ουάσιγκτον D.C.
Πρωταγωνιστούν ο Master of Wine Κωνσταντίνος Λαζαράκης, ο Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Μανόλης Σταυρακάκης, η Επίκουρη Καθηγήτρια Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Μαριτίνα Σταυρακάκη και οι οινοποιοί: Μαρία Τιτάκη, Νίκος Γαβαλάς, Γιώργος Λυραράκης, Λευτέρης Διγενάκης, Εμμανουέλα και Νίκη Πατεριανάκη, Ζαχαρίας Διαμαντάκης, Στέλιος Κλάδος, Αλεξάνδρα Μανουσάκη, Afshin Molavi, Ανδρέας και Αντώνης Ντουράκης, Απόστολος Αλεξάκης και ο Αρχιμανδρίτης της Μονής Τοπλού Αμβρόσιος. Μαζί τους συμπρωταγωνιστούν: η Επίκουρη Καθηγήτρια και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Αμπελολογίας του τμήματος Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Αικατερίνη Μπινιάρη, ο γεωπόνος Νίκος Σωμαράκης, ο οινολόγος Μάνθος Γιαλιτάκης, ο τ. Ηγούμενος της Μονής Τοπλού π. Φιλόθεος, οι μουσικοί Νίκος Βλατάς και Βασίλης Ξυλούρης καθώς και σομελιέ, οινόφιλοι και ειδικοί στον χώρο του κρασιού από την Αμερική. Η φωτογραφία του πόστερ του ντοκιμαντέρ είναι του Λάμπρου Λυραράκη.»
Τι το ιδιαίτερο έχουν τα κρασιά της Κρήτης; Μιλήστε μας λίγο για τις ποικιλίες και την ιστορία τους.
«Η σχέση της Κρήτης με το κρασί πάει πολλά χρόνια πίσω, 4000 χρόνια για την ακρίβεια. Κάτι που το μαρτυρούν οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Κάτω Ζάκρο όπου βρέθηκε το αρχαιότερο καλλιεργούμενο αμπέλι και στις Αρχάνες, στο οποίο βρίσκεται το αρχαιότερο πατητήρι. Οι ιδιαίτερες εδαφοκλιματικές συνθήκες ευνοούν την καλλιέργεια κρασοστάφυλων που δίνουν εξαιρετικά κρασιά από ποικιλίες που αντέχουν στην επερχόμενη κλιματική αλλαγή. Από λευκές ποικιλίες έχουμε το Βιδιανό, τη Βηλάνα, το Θραψαθήρι, το Μοσχάτο Σπίνας, το Δαφνί, τη Μαλβάζια ντι Κάντια, και το Πλυτό. Από ερυθρές ποικιλίες έχουμε το Λιάτικο, το Κοτσιφάλι, το Μαντηλάρι, και το Ρωμέικο. Το κρασί υπήρχε ανέκαθεν στην Κρήτη αλλά τα τελευταία 15-20 χρόνια, έχει ανέβει πολύ η ποιότητα του, λόγω της νέας γενιάς οινοποιών που με μεράκι συνδυάζουν την παράδοση με την τεχνολογία.»
Το κρασί όπως και το φαγητό αποτελούν μέρος της κουλτούρας ενός λαού, ενός τόπου. Όταν πίνει κάποιος ένα κρητικό κρασί σε ποιους πολιτιστικούς δρόμους ταξιδεύει;
«Με μια επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου αλλά και στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού ο επισκέπτης μπορεί να συνειδητοποιήσει τη μακρά ιστορία που έχει η Κρήτη με το κρασί. Όπως μάλιστα αναφέρει ο Όμηρος στην Οδύσσεια όταν πρωτοαντικρίζει την Κρήτη: «Γη στη μέση της θάλασσας, που έχει το χρώμα του κρασιού». Από αυτήν την φράση βγήκε και ο τίτλος του ντοκιμαντέρ μας. Η Κρήτη, όπως υποστηρίζει ο Διόδωρος, είναι τόπος καταγωγής του θεού Διονύσου, ο οποίος παντρεύτηκε την Αριάδνη, κόρη του Βασιλιά Μίνωα και απέκτησε μαζί της δυο γιους, τον Στάφυλο και τον Οινοπίωνα. Ο οινικός και πολιτιστικός δρόμος του νησιού μπλεκεται με το μύθο και το θρύλο και εξιτάρει τις αισθήσεις. Αλλά δεν σταματάει εκεί η ιστορία. Ακολουθώντας στα χνάρια του Ξένιου Δία, οι Κρητικοί έχουν τη φιλοξενία στο αίμα τους. Οι φράσεις: «Έλα να σε φιλέψω» ή «Κέρασε τους!» είναι στο καθημερινό τους λεξιλόγιο και το κρασί έχει πάντα πρωταγωνιστικό ρόλο στα καλωσορίσματα και στους αποχαιρετισμούς».
Περιγράψτε μας λίγο πως ζήσατε το γύρισμα του ντοκιμαντέρ; Που πήγατε, πως σας υποδέχτηκαν, τι ζήσατε; Τις ωραίες στιγμές αλλά και πιθανές δυσκολίες που μπορεί να συναντήσατε.
«Έπρεπε να γίνω σκηνοθέτρια μέσα σε μια νύχτα. Είχα αγοράσει το εισιτήριο μου από την Αμερική για Κρήτη, είχα τον εξοπλισμό και είχα κλείσει τα ραντεβού με τα οινοποιεία. Αλλά το πως να χειρίζομαι μια κάμερα, πως να φτιάχνω το κάδρο, πως να χειρίζομαι τον φωτισμό και να ρυθμίζω ήχο, δεν είχα ιδέα! Δεν θα άφηνα όμως αυτό να με σταματήσει! Παρακολούθησα ένα ταχύρυθμο σεμινάριο σκηνοθεσίας, προσέλαβα δυο εικονολήπτες, έφερα δύο φίλες μου ως βοηθούς παραγωγής και τη μαμά μου σαν art director, οδηγό και υπεύθυνη παντός επιστητού, και ξεκινήσαμε τα γυρίσματα. Αν κάναμε λάθη; Πολλά! Αλλά με τον ενθουσιασμό και την καλή διάθεση όλης της ομάδας, πάντα καταφέρναμε να ξεπερνάμε τα εμπόδια. Ακόμα κι όταν η αρχαιολογική υπηρεσία δεν μας έδωσε άδεια να βιντεοσκοπήσουμε ένα από τα αρχαιότερα πατητήρια στην Ευρώπη το οποίο βρίσκεται στο Βαθύπετρο. Ακόμα και όταν φτάσαμε σε ένα οινοποιείο μόνο για να μας πουν ότι δεν πρόκειται να αφιερώσουν τόσο χρόνο για τα γυρίσματα, κάτι που μας έβγαλε από τον προϋπολογισμό κατά αρκετές χιλιάδες δολάρια. Ακόμα και όταν δεχθήκαμε απαξιωτικά μηνύματα γιατί ήμασταν μόνο γυναίκες στο συνεργείο, an all women crew. Πιστεύω βαθιά μέσα μου πως όταν έχεις αγαθό σκοπό, όλα πάνε καλά. Έτσι αντιμετωπίζω τώρα και το μεγάλο κόστος προώθησης του ντοκιμαντέρ: μπορεί να έχω εξαντλήσει τις οικονομίες μου για να το χρηματοδοτήσω, αλλά πιστεύω πως οι άνθρωποι που αγαπούν το κρητικό κρασί, και εκείνοι που είναι περίεργοι να ανακαλύψουν μια υπέροχη οινοπαραγωγική περιοχή, θα βοηθήσουν. Για αυτόν τον λόγο ξεκίνησα μια καμπάνια συλλογής των απαραίτητων κεφαλαίων, που μπορείτε να την βρείτε εδώ: https://www.gofundme.com/f/documentary-for-the-wines-of-crete-fundraiser?utm_source=customer&utm_medium=copy_link&utm_campaign=p_cf+share-flow-1 ».
Το ντοκιμαντέρ «Inthe Wine Dark Sea» ήδη έχει αποσπάσει κάποια βραβεία. Ποια είναι αυτά και τι σχεδιάζεται στη συνέχεια;
«Έχουμε αποσπάσει βραβεία σε φεστιβάλ κινηματογράφου σε Νέα Υόρκη, Σαν Φρανσίσκο, Λος Άντζελες, Τορόντο, Τόκιο, Λονδίνο, Ρώμη, Μιλάνο, Κάννες, Στοκχόλμη και Μόσχα. Προσδοκώ μέσα από το ντοκιμαντέρ ο κόσμος να γνωρίσει την Κρήτη και το Κρητικό κρασί, και στη συνέχεια να το αγοράσει, να το δοκιμάσει και να το αγαπήσει. Και όταν είναι ασφαλές, να επισκεφθεί την Κρήτη και τα οινοποιεία που παρουσιάζουμε στο ντοκιμαντέρ τα οποία είναι: Τιτάκη, Γαβαλάς, Λυραράκης, Διγενάκης, Πατεριανάκης, Διαμαντάκης, Κλάδος, Μανουσάκης, Ντουράκης, Αλεξάκης και η Μονή Τοπλού.
Σχεδιάζουμε μια παγκόσμια θεατρική πρώτη προβολή στην Τάμπα της Φλόριντα τον Φεβρουάριο, ενώ συζητάμε για να κάνουμε μια προβολή στην Κρήτη σε συνεργασία με την περιφέρεια Κρήτης και το Δίκτυο Κρασιών Κρήτης. Παράλληλα ξεκινάμε μια σειρά ιδιωτικών προβολών σε εστιατόρια στην Αμερική, όπου οινόφιλοι θα έχουν την δυνατότητα να παρακολουθήσουν το ντοκιμαντέρ μας, με συνοδεία φαγητού και κρητικών κρασιών.
Παρόλο που θα επιθυμούσα να κάνω μια σειρά από ανάλογα ντοκιμαντέρ για τα κρασιά άλλων οινοπαραγωγικών περιοχών της Ελλάδας, την πόρτα μου χτυπά η Ιταλία και η Γαλλία για να χρηματοδοτήσουν παραγωγές ντοκιμαντέρ για τα κρασιά και τους ανθρώπους τους. Η καρδιά μου όμως είναι πάντα στην πατρίδα, και ευελπιστώ να βρω ευκαιρία να αναδείξω περισσότερες ελληνικές οινικές περιοχές μέσω των ντοκιμαντέρ μου στο μέλλον».
Η διάρκεια του «In the Wine Dark Sea» είναι 90 λεπτά. Έχει διακριθεί με το πρώτο βραβείο σε Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Νέας Υόρκης, του Τόκιο, της Νάπολης και του Τορόντο, ενώ αποτελεί επίσημη επιλογή για το Φεστιβάλ των Καννών.
