Κάθε χρόνο σαν σήμερα, στις 17 Νοεμβρίου, η Ελλάδα τιμά την εξέγερση των φοιτητών του Πολυτεχνείου, μία ημέρα μνήμης και γιορτής. Φέτος, συμπληρώνεται μισός αιώνας, 50 χρόνια από την εξέγερση που έγινε προπομπός για την επιστροφή της Δημοκρατίας στην Ελλάδα.
Εύα Κουτουμάνου
Το φοιτητικό κίνημα του 1973 διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξέγερση του ελληνικού λαού και στην πτώση του απολυταρχικού καθεστώτος της "Χούντας των Συνταγματαρχών" που επιβλήθηκε με πραξικόπημα από τους Συνταγματάρχες του Γεωργίου Παπαδόπουλου στις 21 Απριλίου 1967.
Το Χρονικό της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου
Η αντίστροφη μέτρηση ξεκίνησε στις 14 Φεβρουαρίου 1973, όταν φοιτητές της Αθήνας άρχισαν να συγκεντρώνονται στο Πολυτεχνείο. Αφορμή για την εξέγερση ήταν το αίτημα για την κατάργηση του Ν.1347, ο οποίος πρόβλεπε την υποχρεωτική στράτευση όσων ανέπτυσσαν συνδικαλιστική δράση κατά τη διάρκεια των σπουδών τους.
Η αστυνομία, παραβιάζοντας το πανεπιστημιακό άσυλο, εισήλθε στο χώρο του ιδρύματος, συνέλαβε 11 φοιτητές και τους παρέπεμψε σε δίκη με την κατηγορία της «περιύβρισης αρχής». Οι 8 καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές, ενώ περίπου 100 άλλοι αναγκάστηκαν να διακόψουν τις σπουδές τους και να πάνε στο στρατό.
Επτά ημέρες μετά τα πρώτα γεγονότα του Πολυτεχνείου, στις 21 Φεβρουαρίου οι φοιτητές κατέλαβαν το κτίριο της Νομικής σχολής στην Αθήνα, με βασικά συνθήματα «Δημοκρατία», «Κάτω η Χούντα» και «Ζήτω η Ελευθερία». Η αστυνομία επενέβη και πάλι για να καταστείλει την εξέγερση, αλλά η βίαιη εκδίωξη των φοιτητών από το κτίριο της Νομικής ενίσχυσε περισσότερο την αγωνιστικότητά τους.
Η επόμενη εξέγερση ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου 1973. Το πρωί εκείνης της ημέρας οι φοιτητές συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο του Πολυτεχνείου και αποφάσισαν την κήρυξη αποχής από τα μαθήματα, με αίτημα να γίνουν εκλογές για τους φοιτητικούς συλλόγους τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους και όχι στα τέλη του επόμενου χρόνου, όπως είχε ανακοινώσει το καθεστώς.
Ακολούθησαν συνελεύσεις φοιτητών στην Ιατρική και στη Νομική σχολή με αιτήματα την ανάκληση των αποφάσεων της χούντας για τη διεξαγωγή των φοιτητικών εκλογών, εκδημοκρατισμό των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, αύξηση των δαπανών για την παιδεία στο 20% του προϋπολογισμού και ανάκληση του Ν.1347 για την αναγκαστική στράτευση των φοιτητών.
Το ίδιο απόγευμα πάρθηκε η απόφαση για κατάληψη του Πολυτεχνείου από τους φοιτητές και άλλους πολίτες που είχαν αρχίσει να συγκεντρώνονται σε αυτό. Οι πόρτες έκλεισαν.
Στις 15 Νοεμβρίου η χούντα ήταν αντιμέτωπη με μια γενικευμένη εξέγερση η οποία οδήγησε στα αιματηρά γεγονότα της 17ης Νοεμβρίου και τη βίαια καταστολή της εξέγερσης των φοιτητών από τον στρατό, κατόπιν εντολής από την τότε μεταβατική ελληνική κυβέρνηση.
Συγκεκριμένα, στις 3 π.μ. της 17ης Νοεμβρίου, και ενώ οι διαπραγματεύσεις για ασφαλή αποχώρηση των φοιτητών από το χώρο του Πολυτεχνείου βρίσκονταν σε εξέλιξη, αποφασίστηκε από τη μεταβατική κυβέρνηση η επέμβαση του στρατού και ένα από τα τρία άρματα που είχαν παραταχθεί έξω από τη σχολή, γκρέμισε την κεντρική πύλη, συνθλίβοντας λίγους και τραυματίζοντας πολλούς φοιτητές.
Ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου έκανε εκκλήσεις στους στρατιώτες να αψηφήσουν τις εντολές των ανωτέρων τους και στη συνέχεια ο εκφωνητής απήγγειλε τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο.
Η μετάδοση συνεχίστηκε ακόμα και μετά την είσοδο του άρματος στον χώρο της σχολής. Οι φοιτητές που είχαν παραμείνει στο Πολυτεχνείο, μαζεύτηκαν στο κεντρικό προαύλιο, ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο.
Την πτώση της πύλης του Πολυτεχνείου ακολούθησε η είσοδος μονάδας ενόπλων στρατιωτών των ΛΟΚ που οδήγησαν τους φοιτητές έξω από το Πολυτεχνείο, όπου τους επιτέθηκαν οι αστυνομικές δυνάμεις που περίμεναν στα δυο πεζοδρόμια της οδού Στουρνάρη.
Η επίσημη ανακοίνωση της Αστυνομίας μετά τα γεγονότα έκανε λόγο για 840 συλληφθέντες. Όμως, μετά τη Μεταπολίτευση, ανακρινόμενοι αξιωματικοί της Αστυνομίας ανέφεραν πως οι συλληφθέντες της 17ης Νοεμβρίου ξεπέρασαν τα 2.400 άτομα!
Οι νεκροί επισήμως ανήλθαν σε 34 άτομα. Στην ανάκριση που διενεργήθηκε το φθινόπωρο του 1975 εναντίον των πρωταιτίων της καταστολής εντοπίστηκαν 21 περιπτώσεις θανάσιμου τραυματισμού.
Ωστόσο, τα θύματα πρέπει να ήταν πολύ περισσότερα, διότι πολλοί βαριά τραυματισμένοι, προκειμένου να διαφύγουν τη σύλληψη, αρνήθηκαν να διακομιστούν σε νοσοκομείο.
Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος κήρυξε στρατιωτικό νόμο, αλλά στις 25 Νοεμβρίου ανατράπηκε με πραξικόπημα.
Ο νέος "ισχυρός άνδρας", που ανέλαβε μετά το πραξικόπημα, ήταν ο διοικητής της Στρατιωτικής Αστυνομίας, ταξίαρχος Δημήτριος Ιωαννίδης, ο οποίος, όμως, επέβαλλε ένα καθεστώς σκληρότερο κι από εκείνο του Παπαδόπουλου.
Η δικτατορία στην Ελλάδα τελικά κατέρρευσε οριστικά στις 23 Ιουλίου του 1974. Τρεις ημέρες πριν, τα ξημερώματα της 20ης Ιουλίου 1974, είχε προηγηθεί η τουρκική εισβολή στην Κύπρο.
