Η Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό Κράτος καθιερώθηκε με ομόφωνη απόφαση της Βουλής των Ελλήνων στις 24 Σεπτεμβρίου 1998 και τιμάται κάθε χρόνο στις 14 Σεπτεμβρίου, μετά από πρωτοβουλία τριών βουλευτών του ΠΑΣΟΚ, το 1997.
Εύα Κουτουμάνου
Είναι μία μέρα για να θυμόμαστε όλοι οι Έλληνες την ολέθρια κατάρρευση του ελληνικού μικρασιατικού μετώπου που οδήγησε στη στρατιωτική συντριβή και στον επακόλουθο ξεριζωμό εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων από τη μικρασιατική γη στο πλαίσιο του σχεδίου συστηματικής εξόντωσης που είχαν εφαρμόσει οι Νεότουρκοι.
Στην πραγματικότητα, η Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας αναφέρεται στην εθνική τραγωδία που περιγράφεται στην Ιστορία ως «Μικρασιατική Καταστροφή» και περιλαμβάνει στο σύνολο τους τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου Αυγούστου-Σεπτεμβρίου του 1922 - τη στρατιωτική μας ήττα, την ελληνική συντριβή και τον επακόλουθο ξεριζωμό εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων από τη Μικρά Ασία - μίας από τις θλιβερότερες σελίδες στην Ιστορία της νεότερης Ελλάδας.
«Μικρασιατική Καταστροφή» είναι όρος που έχει υιοθετηθεί από την ελληνική ιστοριογραφία για να περιγράψει τα αποτελέσματα της Μικρασιατικής Εκστρατείας στην Ελλάδα και στον ελληνισμό γενικότερα.
Συγκεκριμένα αναφέρεται στο τέλος του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1919-22, τη φυγή από την Τουρκία της ελληνικής διοίκησης, που είχε εγκατασταθεί στα δυτικά μικρασιατικά παράλια, κατά τη Συνθήκη των Σεβρών, όπως και τη σχεδόν άτακτη υποχώρηση του ελληνικού στρατού μετά την κατάρρευση του μετώπου και τη γενικευμένη πλέον εκδίωξη και εξόντωση μεγάλου μέρους του ελληνικού και χριστιανικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας. Συνολικά, το φθινόπωρο του 1922 έφθασαν στην Ελλάδα περίπου 900.000 Έλληνες Μικρασιάτες πρόσφυγες.
Η ήττα του 1922 μπορεί να συγκριθεί μόνο με αυτήν του 1453 και να θεωρηθεί ακόμα και μεγαλύτερη, γιατί μ’ αυτήν την στρατιωτική ήττα, αποτέλεσμα μίας λανθασμένης, όπως αποδείχθηκε, εξωτερικής πολιτικής, ξεριζώθηκε η, από χιλιάδων ετών, ελληνική παρουσία στην ιωνική γη.
«Ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας, το ελληνικόν κράτος, αλλά και σύμπαν το ελληνικόν έθνος καταβαίνει πλέον εις τον Άδην», έγραψε ο Χρυσόστομος Σμύρνης σε επιστολή προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο με ημερομηνία 7 Σεπτεμβρίου 1922, δύο ημέρες πριν από την είσοδο του κεμαλικού στρατού στη Σμύρνη.
Η κατάρρευση των ελληνικών δυνάμεων το 1922 στη Μικρά Ασία, οι σφαγές, οι λεηλασίες και η προσφυγιά που ακολούθησαν, αποτελούν το αποκορύφωμα μιας συστηματικής προσπάθειας εξόντωσης του ελληνικού στοιχείου από τα χώματα της Μικρά Ασίας, που έβαλε τέρμα στην τρισχιλιετή παρουσία του ελληνισμού στην πέραν του Αιγαίου Ελλάδα, μια περιοχή όπου αναπτύχθηκε η ωριμότερη φάση του νεοελληνικού πολιτισμού.
Η γενοκτονία των Ελλήνων πραγματοποιήθηκε παράλληλα με γενοκτονίες σε βάρος και άλλων χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλαδή των Αρμενίων και των Ασσυρίων.
Οι εκτιμήσεις για τις ανθρώπινες απώλειες την περίοδο από το 1912 ως το 1922 ξεκινούν από 200-300 χιλιάδες και φτάνουν, κατά ορισμένους Έλληνες μελετητές, τις 800.000 - 1.200.000 ανθρώπους και, ουσιαστικά, τον ξεριζωμό της, από χιλιάδων ετών, ελληνικής παρουσίας στην ιωνική γη.
Η εξόντωση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας υπήρξε προάγγελος ή πρότυπο για το σχέδιο εξόντωσης των Εβραίων που ακολούθησε δύο δεκαετίες, περίπου, αργότερα ο Αδόλφος Χίτλερ, συμπεριλαμβανομένων και των ταγμάτων εργασίας τα οποία ήταν ουσιαστικά στρατόπεδα εξόντωσης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε, τότε, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, με το υπόμνημά του στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης του Παρισιού, στη Μικρά Ασία ζούσαν 1.694.000 Έλληνες, στη Θράκη και στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης 731.000, στην περιοχή της Τραπεζούντας 350.000 και στα Άδανα 70.000.
Η τύχη των ελληνικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας, κατά τις τελευταίες δεκαετίες της ύπαρξης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, συνδέεται άμεσα με την κορύφωση του τουρκικού εθνικισμού, όπως εκφράστηκε από την ιδεολογία των Νεότουρκων.
Η Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το τουρκικό κράτος καθιερώθηκε με ομόφωνη απόφαση της Βουλής των Ελλήνων στις 24 Σεπτεμβρίου 1998 (ΦΕΚ Α 234 / 13.10.1998). Την πρωτοβουλία είχαν αναλάβει τρεις βουλευτές του ΠΑΣΟΚ με μικρασιατική καταγωγή, ο Γιάννης Καψής, ο Γιάννης Διαμαντίδης και ο Γιάννης Χαραλάμπους, οι οποίοι κατέθεσαν τη σχετική πρόταση νόμου στις 12 Μαΐου 1997.
Στην εισηγητική έκθεση ανέφεραν, μεταξύ άλλων: «Η κατάρρευση των ελληνικών δυνάμεων το 1922 στη Μικρά Ασία, οι σφαγές, λεηλασίες και η προσφυγιά που ακολούθησαν, αποτελούν το αποκορύφωμα μιας συστηματικής προσπάθειας εξόντωσης του ελληνικού στοιχείου από τα χώματα της Μικρά Ασίας, που έβαλε τέρμα στην τρισχιλιετή παρουσία του στην πέραν του Αιγαίου Ελλάδα, μια περιοχή όπου αναπτύχθηκε η ωριμότερη φάση του ελληνικού πολιτισμού […]· την τερατώδη αυτή γερμανική σύλληψη πρώτοι οι Νεότουρκοι ανέλαβαν να κάνουν πράξη. Και κοντά στις βάρβαρες ασιατικές μεθόδους του βίαιου εξισλαμισμού, του γενιτσαρισμού και των κατά τακτά διαστήματα φυλετικών εκκαθαρίσεων ήρθε να προστεθεί η τευτονική ψυχρή μεθοδικότητα με τη λειτουργία των περίφημων ταγμάτων εργασίας».
Σήμερα, έπειτα και από την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων, είναι επιτακτική η ανάγκη αναγνώρισης της γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας για να θυμόμαστε, να μαθαίνουμε και πάνω από όλα για να προστατέψουμε την Ιστορία του ελληνισμού μας από τις αλλεπάλληλες προσπάθειες διαστρεύλωσης των γεγονότων από την πλευρά των Τούρκων, οι οποίοι προσπαθούν να καμουφλάρουν και να περάσουν τις κτηνώδεις πράξεις τους ως εθνική πατριωτική νική.
Μάλιστα, σε ψηφίσματα της Γερουσίας των ΗΠΑ γίνεται, ήδη, αναφορά σε γενοκτονία κατά των Ελλήνων.
