Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή της Ορθοδοξίας. Μία περίοδος κατάνυξης, πόνου και χαράς, από την Εβδομάδα των Παθών μέχρι την Ανάσταση του Κυρίου. Είναι μια περίοδος για να θυμηθούμε τη θυσία και τα πάθη του Χριστού, να αγαπήσουμε αλλήλους λίγο παραπάνω και γιατί όχι να σχεδιάσουμε και ένα όμορφο ταξίδι. Σας προτείνουμε τους 10+1 καλύτερους προορισμούς στην Ελλάδα, για ένα Πάσχα πραγματικά αξέχαστο.
της Εύας Κουτουμάνου
Κέρκυρα
Το πιο φημισμένο, ίσως, Πάσχα στην Ελλάδα γιορτάζεται στην Κέρκυρα. Στο πανέμορφο νησί του Ιονίου, τα έθιμα του Πάσχα είναι ένα σύνθετο μίγμα από Ενετικές και Ορθόδοξες θρησκευτικές παραδόσεις με επιρροές από τα βενετικά πρότυπα και τα τοπικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά.
Τη Μ. Δευτέρα οι νοικοκυρές της Κέρκυρας ξεκινούν την παρασκευή των παραδοσιακών κερκυραϊκών τσουρεκιών τις «φογάτσες» και τις «κολομπίνες», τα παραδοσιακά Κερκυραϊκά τσουρέκι, επηρεασμένα από τους Βενετούς που συνήθιζαν το Πάσχα να φτιάχνουν κέικ σε σχήμα περιστεριού.
Τη Μεγάλη Παρασκευή από το μεσημέρι ξεκινά η περιφορά των επιταφίων στα καντούνια και τις πλατείες της πόλης και διαρκεί μέχρι να ξεκινήσει η περιφορά του Επιταφίου της Μητροπόλεως. Οι επιτάφιοι είναι 33, όσα και τα χρόνια του Χριστού.
Νωρίς το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, στις 6.00 πμ, στον Ιερό Ναό της Παναγίας των Ξένων, αναβιώνει το έθιμο του σεισμού που προκαλείται με θόρυβο και κούνημα όλων των εικόνων και καντηλιών του ναού. Οι πιστοί χτυπούν τα στασίδια προκειμένου να προκαλέσουν τεχνητό σεισμό και να αναπαραστήσουν το σεισμό που ακολούθησε την Ανάσταση του Ιησού.
Το πιο διάσημο έθιμο είναι οι «μπότηδες». Στις 11 το πρωί, με το σήμα της πρώτης Ανάστασης και όταν ο Μητροπολίτης ψάλλει το «Ἀνάστα, ὁ Θεός, κρῖνον τὴν γῆν», οι καμπάνες όλων των εκκλησιών της πόλης χτυπούν χαρμόσυνα και οι κάτοικοι από τα μπαλκόνια τους ή τα παράθυρα τους ρίχνουν τους μπότηδες. Οι μπότηδες είναι πήλινα κανάτια, γεμάτα νερό, με στενό στόμιο και δυο χερούλια στο πλάι, δεμένα με κόκκινες κορδέλες. Τα μπαλκόνια και τα παράθυρα είναι στολισμένα με ένα κόκκινο πανί. Είναι ένα έθιμο που γιορτάζεται μόνο στην Κέρκυρα και έχει ρίζες από τα ενετικά χρόνια της κατοχής του νησιού. Οι Βενετοί έσπαγαν τις παλιές στάμνες την Πρωτοχρονιά, ως «φόρο» στο νέο χρόνο, προκειμένου να τους φέρει καινούργια αγαθά στο σπιτικό τους. Οι ορθόδοξοι Κερκυραίοι, υιοθέτησαν το έθιμο και το μετέφεραν χρονικά στο Πάσχα, που οι Ενετοί τους επέτρεπαν να γιορτάσουν μόνο το μεσημέρι. Το σπάσιμο των κανατιών συμβολίζει την απομάκρυνση της κακοτυχίας, για αυτό μέχρι και σήμερα τα κομμάτια από τους σπασμένους «μπότηδες» τα παίρνουν στο σπίτι τους οι Κερκυραίοι αλλά και πολλοί επισκέπτες του νησιού, προκειμένου να τους φέρουν καλοτυχία και ευμάρεια.
Χίος
Η Χίος, το πέμπτο μεγαλύτερο νησί της χώρας, γενέτειρα του Ομήρου και νησί της μαστίχας, γιορτάζει κι αυτή το Πάσχα με μοναδικό τρόπο, εκρηκτικό.
Τη Μεγάλη Δευτέρα οι νοικοκυρές ψήνουν τα παραδοσιακά λαµπριάτικα κουλούρια και το νησί μοσχοβολάει μαστίχα.
Σε κλίμα κατάνυξης, τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η περιφορά των Επιταφίων σε όλη τη Χίο.
Το πιο χαρακτηριστικό έθιμο, όμως, μοναδικό στον κόσμο, είναι ο ρουκετοπόλεμος στο χωριό Βροντάδος. Το χωριό ετοιμάζεται όλο τον χρόνο για να φιλοξενήσει την πιο παλιά ναυτική παράδοση του νησιού και ένα από τα πιο εντυπωσιακά έθιμα της Ελλάδας. Κατά τον εορτασμό αυτόν, χιλιάδες ρουκέτες εκτοξεύονται το βράδυ της Ανάστασης και κάνουν τη νύχτα μέρα, με μοναδικό τους στόχο τον τρούλο και το έμβλημα του Αγίου Μάρκου, αλλά και το ρολόι της Παναγίας της Ερειθανής. Το εκρηκτικό μείγμα που χρησιμοποιούν είναι από κάρβουνο, νίτρο και θειάφι. Ο χιώτικος ρουκετοπόλεμος είναι ένα μοναδικό θέαμα σε όλο τον κόσμο και κρατάει από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας μέχρι και σήμερα, μεταξύ των ενοριτών της Παναγίας της Ερειθιανής και του Αγίου Μάρκου. Το έθιμο διακόπηκε μόνο κατά τα χρόνια της γερμανικής κατοχής και τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας.
Ναύπακτος
Η Ναύπακτος συγκαταλέγεται στις ομορφότερες πόλεις της Ελλάδας. Αποκαλείται «Στολίδι της Ρούμελης», συνδυάζοντας βουνό και θάλασσα, ανήκει στους δημοφιλέστερους προορισμούς για πασχαλινές διακοπές.
Η Ναύπακτος έχει την τιμητική της το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής. Κατανυκτική ατμόσφαιρα, αναμμένες φωτιές στις πολεμίστρες και πυροτεχνήματα συνθέτουν ένα υπερθέαμα. Οι επιτάφιοι της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Δημητρίου καταλήγουν στο επιβλητικό λιμάνι, ο κόσμος ψέλνει, η Φιλαρμονική του δήμου παιανίζει πένθιμα και η πόλη βυθίζεται στο σκοτάδι προκειμένου όλοι να θαυμάσουν τα φωταγωγημένα τείχη και τα πολυάριθμα πυροτεχνήματα. Ένας μεγάλος φλεγόμενος σταυρός στη μπούκα του λιμανιού κάνει το σκηνικό ακόμη πιο επιβλητικό.
Ύδρα
Στην Ύδρα, το πανέμορφο νησί του Αργοσαρωνικού, οι κάτοικοι κρατάνε τις παραδόσεις, τα θρησκευτικά ήθη και τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα και οι επισκέπτες του νησιού μπορούν να βιώσουν αλλά και να συμμετέχουν σε πολλά από αυτά. Κατάνυξη επικρατεί τη Μεγάλη Εβδομάδα με αποκορύφωση την Αποκαθήλωση του Κυρίου, την Μ. Παρασκευή, και την περιφορά των Επιταφίων που καταλήγουν στο γραφικό λιμάνι της Ύδρας.
Ένα από τα πιο όμορφα και γραφικά θρησκευτικά έθιμα της Ύδρας αλλά και όλης της Ελλάδας είναι η περιφορά του Επιταφίου της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στην πανέμορφη συνοικία Καμίνια της Ύδρας, που καταλήγει στη θάλασσα. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, μετά από την περιφορά του Επιταφίου στη συνοικία, η πομπή καταλήγει στη θάλασσα, όπου ο Επιτάφιος με μεγάλη κατάνυξη μπαίνει στη θάλασσα. Οι νέοι που υποβαστούν τον Επιτάφιο μπαίνουνε στη θάλασσα και ακουμπάνε τα πόδια του Επιταφίου στο νερό, για να ευλογηθούν και να καθαγιαστούν τα νερά, ενώ ο ιερέας στην ακροθαλασσιά, αναπέμπει ευχή «υπέρ των εν θαλάσση μακράν…», ευχή που μεταφέρει την ευλογία του Σταυρωθέντα Χριστού, για γαλήνια, ασφαλή ταξίδια και καλό γυρισμό των ναυτικών του νησιού αλλά και όλων των ναυτικών της Ελλάδας.
Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, την ώρα της Ανάστασης, το λιμάνι της Ύδρας χρωματίζεται από τα φαντασμαγορικά πυροτεχνήματα, ενώ τα φωταγωγημένα αγκυροβολημένα πλοία ρίχνουν φωτοβολίδες και ανοίγουν τις σειρήνες τους.
Την Κυριακή του Πάσχα, το βράδυ, πραγματοποιείται το εντυπωσιακό, παραδοσιακό, κάψιμο του Ιούδα, ενός ομοιώματος παραγεμισμένου με εύφλεκτα υλικά, στην προκυμαία του λιμανιού. Το πατροπαράδοτο έθιμο συνεχίζεται ανελλιπώς εδώ και εκατοντάδες χρόνια στην Ύδρα και το θέαμα είναι τόσο εντυπωσιακό όσο και βροντώδες από τις τουφεκιές των Μπουρλοτιέρηδων της Ύδρας, νέων ντυμένων με την παραδοσιακή ενδυμασία, που φροντίζουν να "τιμωρηθεί" ο προδότης μαθητής. Τα εκατοντάδες πυροτεχνήματα που συνοδεύουν το «κάψιμο του Ιούδα» φωτίζουν όλο το λιμάνι σε ένα θέαμα φαντασμαγορικό.
Μονεμβάσια
Το Πάσχα στην Μονεμβασία, την παραμυθένια καστροπολιτεία του Ρίτσου, που δεσπόζει επιβλητική στη νοτιοανατολική ακτή της Πελοποννήσου, δεν μπορεί παρά να είναι εξίσου παραμυθένιο.
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, γίνεται η περιφορά του Επιταφίου στα πλακόστρωτα σοκάκια του κάστρου, μία από τις ωραιότερες περιφορές Επιταφίου σε όλη την Ελλάδα. Οι πιστοί ακολουθούν τον Επιτάφιο κρατώντας κεριά ενώ οι ψαλμωδίες αντηχούν στον μεγάλο βράχο δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα σχεδόν απόκρυφη.
Τα Μεγάλο Σάββατο, όλοι πηγαίνουν στην πλατεία με το κανόνι μπροστά στην εκκλησία του Ελκόμενου Χριστού. Το Άγιο Φως περνάει από χέρι σε χέρι και όλοι περιμένουν να ακουστεί το «Χριστός Ανέστη» για να δώσουν το «φιλί της αγάπης».
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα αναβιώνει, στον περίβολο της εκκλησίας του Ελκόμενου Χριστού, το κάψιμο του Ιούδα. Όπου κι εδώ, πρόκειται για ένα ανθρώπινο ομοίωμα γεμισμένο με ξύλα και άχυρα, στο εσωτερικό του οποίου έχουν τοποθετηθεί εκρηκτικά. Το εκρηκτικό «τέλος» του ομοιώματος συνοδεύεται με βεγγαλικά και το θέαμα είναι απλά εντυπωσιακό.
Άνδρος
Στην Άνδρο, το δεύτερο μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, που είναι γεμάτη πανέμορφες παραλίες, καταπράσινα τοπία και γραφικά χωριά, το Πάσχα γιορτάζεται με ευλάβεια αλλά και γευστικές απολαύσεις.
Τη Μεγάλη Πέμπτη ξεκινάει η ακολουθία της μαρτυρικής Σταύρωσης του Κυρίου και το διάβασμα των Δώδεκα Ευαγγελίων. Ο Επιτάφιος στολίζετε με μυρωδάτα λουλούδια, σε όλες τις εκκλησίες, και η διαδικασία αυτή μπορεί να κρατήσει ακόμα και μετά τα μεσάνυχτα ή και όλο το βράδυ.
Τη Μεγάλη Παρασκευή, γίνεται η περιφορά του Επιταφίου στη Χώρα, στο Κόρθι, στο Γαύριο, στο Μπατσί και σε όλα τα χωριά, μέσα σε κλίμα κατάνυξης και πλήθος κόσμου. Ο στολισμένος Επιτάφιος γυρνάει στα λιθόστρωτα σοκάκια και τα γραφικά καλντερίμια του νησιού με το φως των κεριών και τον ύμνο “Ω γλυκύ μου Έαρ”.
Το βράδυ του Σαββάτου ο κόσμος γιορτάζει την Ανάσταση σε μια πανέμορφη, χαρμόσυνη γιορτή και πλήθος πιστών συγκεντρώνετε στις εκκλησίες για να λάβει το Άγιο Φως.
Την Κυριακή του Πάσχα, στην Άνδρο, ψήνετε ο παραδοσιακός “Λαμπριάτης” ή αλλιώς το κατσικάκι ή αρνάκι της Λαμπρής. Ο Λαμπριάτης είναι ένα διάσημο πασχαλινό έδεσμα της Άνδρου, εύγευστο και γεμιστό με τοπικά προϊόντα, όπως το κλασικό πετρωτό τυρί και τα φρέσκα λαχανικά.
Το απόγευμα, ξεκινάει ο “πόλεμος των βεγγαλικών”, όμοιος περίπου με τον “ρουκετοπόλεμο” της Χίου. Ξαφνικά δίνεται το σύνθημα “Μάσκουλα” κι όλοι τρέχουν περιμένοντας τον εκκωφαντικό θόρυβο των “μάσκουλων”, βεγγαλικών, που ταξιδεύει σε ολόκληρο το νησί. Τα «μάσκουλα» είναι μικρά σιδερένια δοχεία, συνήθως 15-30 εκ ύψος, με πολύ χοντρά τοιχώματα, όπου χύνεται μπαρούτι, το οποίο συμπιέζεται σε υπερβολικό βαθμό με κονιορτοποιημένη πέτρα ή άλλα υλικά ώστε η έκρηξη να είναι όσο το δυνατόν πιο εκκωφαντική. Η ανάφλεξη επιτυγχάνεται με φυτίλι που εισάγεται από μικρή τρύπα στο κάτω μέρος του στρογγυλού δοχείου.
Σύρος
Το Πάσχα στην αρχοντική Σύρο, στην «καρδιά του Αιγαίου» όπως αποκαλείται λόγω της θέσης της, είναι μια μοναδική συνύπαρξη ορθοδοξίας και καθολικισμού αλλά και αισθήσεων, αρωμάτων και γεύσεων.
Στη Σύρο, το Πάσχα γιορτάζεται κάθε χρόνο ταυτόχρονα από Ορθόδοξους και Καθολικούς (ανεξάρτητα από την κανονική ημερομηνία του καθολικού Πάσχα) και αποτελεί μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις σε όλον τον κόσμο ταυτόχρονου εορτασμού του από Ορθόδοξους και Καθολικούς χριστιανούς.
Όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα, οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα πασχαλινά κουλουράκια και τα τσουρέκια κι οι γειτονιές μοσχομυρίζουν από το άρωμα τους. Τη Μεγάλη Τρίτη τα πρωτεία έχει η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (του πλούσιου), στη συνοικία Βαπόρια, με τη φημισμένη χορωδία της.
Το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, στους ορθόδοξους ναούς της πόλης, αφού τελειώσουν τα 12 Ευαγγέλια, τα κορίτσια αναλαμβάνουν να στολίσουν τον επιτάφιο.
Τη Μεγάλη Παρασκευή, γύρω στις 9:30-10:00, γίνεται η περιφορά των ορθόδοξων επιταφίων από τους ναούς της Μεταμόρφωσης (της Μητρόπολης), της Κοίμησης της Θεοτόκου και του Αγίου Νικολάου, στα γραφικά δρομάκια της πόλης. Οι τρεις αυτοί επιτάφιοι (τα επιτάφια, όπως τα λένε), συναντιούνται στην πλατεία Μιαούλη μπροστά από το Δημαρχείο, όπου γίνεται κοινή δέηση και ακούγονται ύμνοι από τη Χορωδία του Αγίου Νικολάου και την Μπάντα του Δήμου, σε ένα θέαμα μοναδικό. Ο επιτάφιος των καθολικών από την εκκλησία της Μεταμόρφωσης βγαίνει νωρίτερα, γύρω στις 20:30.
Η Πρώτη Ανάσταση σημαίνει το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου και οι πιστοί στις ορθόδοξες εκκλησίες αναγγέλλουν με τον δικό τους τρόπο το γεγονός το χαρμόσυνο γεγονός, χτυπώντας δυνατά τα στασίδια, μέσα σε ένα πανδαιμόνιο ήχων, αναστάσιμων ύμνων και βροχής από φύλλα λεμονιάς που σκορπίζουν οι ιερείς.
Το βράδυ της ίδιας ημέρας, την ώρα της Ανάστασης, η Ερμούπολη λάμπει κυριολεκτικά από τα βεγγαλικά που εκτοξεύονται από τον λόφο της Ανάστασης, αποκαλύπτοντας τη μοναδική της κομψότητα.
Την Κυριακή του Πάσχα, από το πρωί, οι μυρωδιές από τα σουβλιστά αρνιά είναι διάχυτες παντού. Είτε μείνετε στην Ερμούπολη είτε επιλέξετε κάποιο από τα πανέμορφα χωριά της Σύρου, θα συναντήσετε φιλόξενους ανθρώπους, οι οποίοι θα σας καλέσουν στην παρέα τους για να δοκιμάσετε νόστιμους μεζέδες και συριανό κρασί.
Ζάκυνθος
Στην πανέμορφη Ζάκυνθο, το τρίτο μεγαλύτερο νησί των Επτανήσων στο Ιόνιο, το «Τζάντε» ή Φιόρο του Λεβάντε ( Άνθος της Ανατολής κατά τους Βενετσιάνους), το Πάσχα είναι διαφορετικό από ότι στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Η Μεγάλη Εβδομάδα στη Ζάκυνθο αρχίζει ουσιαστικά το Σάββατο του Λαζάρου. Μόλις το ρολόι δείξει 11 το πρωί, οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούν πανηγυρικά και κρεμιέται το «βαγί» σ’ όλα τα καμπαναριά της πόλης και των χωριών του νησιού. Το «βαγί» στη Ζάκυνθο δεν είναι η γνωστή δάφνη που μοιράζεται στην υπόλοιπη Ελλάδα αυτή τη μέρα, αλλά τα φρέσκα κιτρινωπά φύλλα του φοίνικα, που με αυτά πλέκουν σταυρούς, ήλιους, αλογάκια και στολίζουν τις εκκλησίες για τη γιορτή.
Την Κυριακή των Βαΐων, μετά τη Θεία Λειτουργία, στις στολισμένες εκκλησίες, οι «νόντσολοι» (νεωκόροι του Ιερού Ναού), μοιράζουν σ’ όλα τα σπίτια το «βαγί» ως ευλογία του Ιερέως-Εφημερίου και οι πιστοί το τοποθετούν στις εικόνες. Μετά το τέλος της Λειτουργίας, οι ναοί ντύνονται πένθιμα και το βράδυ τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου.
Τη Μεγάλη Δευτέρα αρχίζουν οι κατανυκτικές ακολουθίες των Παθών. Τη Μεγάλη Πέμπτη το πρωί γίνεται ο Εσπερινός και η Θεία Λειτουργία σ’ όλους τους Ιερούς Ναούς. Μετά απ’ αυτήν, τα πάντα πενθούν και οι καμπάνες δεν ξαναχτυπούν, μέχρι το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Οι ιδιομορφίες του Ζακυνθινού εκκλησιαστικού τυπικού είναι έντονες από τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ. Αρχικά, οι ύμνοι είναι τονισμένοι κατά τη Ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική. Ο Εσταυρωμένος εξέρχεται μετά το ενδέκατο Ευαγγέλιο και όχι μετά το πέμπτο Ευαγγέλιο, όπως έχει καθιερωθεί σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, και ο Ιερέας ψάλλει μπροστά στον Εσταυρωμένο και τον λιτανεύει.
Τη Μεγάλη Παρασκευή όλη η Ζάκυνθος συμμετέχει στο Θείο Δράμα. Το πρωί γίνεται η Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και ακολουθεί η Αποκαθήλωση. Δε χρησιμοποιείται ο γνωστός κεντητός Επιτάφιος, όπως συνηθίζεται στην υπόλοιπη Ελλάδα αλλά αμφιπρόσωπη ξυλόγλυπτη αγιογραφία του νεκρού Χριστού, που ονομάζεται “Αμνός”. Μετά τη λιτάνευση, το Σώμα του Χριστού τοποθετείται στον Επιτάφιο. Στο νησί, οι επιτάφιοι δεν στολίζονται με λουλούδια, επειδή είναι ξυλόγλυπτοι με χρυσό και βελούδο.
Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής, στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου του Μώλου, ξεκινά η λιτανεία του Εσταυρωμένου. Μαζί με τον Εσταυρωμένο λιτανεύεται και η περίφημη εικόνα της Mater Dolorosa, δηλαδή της Παναγίας του Πάθους. Η λιτανεία διασχίζει σχεδόν όλη την πόλη και επιστρέφει στην πλατεία Σολωμού, όπου ο Μητροπολίτης ευλογεί το λαό. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται κανονικά σ’ όλους τους Ιερούς Ναούς η Ακολουθία του Επιτάφιου Θρήνου, χωρίς όμως λιτάνευση των Επιταφίων.
Το πιο χαρακτηριστικό έθιμο του νησιού είναι γνωστό με το λατινικό όνομα «Gloria». Τα ξημερώματα του Μεγάλου Σαββάτου και πιο συγκεκριμένα στις πέντε το πρωί, μετά την επιστροφή του Επιταφίου στο ναό έχουμε την πρώτη Ανάσταση. Εκατοντάδες στάμνες σπάνε από τους πιστούς στην πλατεία του Αγίου Μάρκου, ως πρώτη εκδήλωση χαράς για το αναστάσιμο γεγονός. Το έθιμο είναι γνωστό με το λατινικό όνομα «Gloria» σε ανάμνηση της δόξας του Χριστού μετά την Ανάσταση.
Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται κανονικά η Ανάσταση. Σύμφωνα με το τοπικό έθιμο δεν γίνεται λειτουργία μετά την Ανάσταση, αλλά το πρωί της Κυριακής του Πάσχα, και το απόγευμα της Κυριακής πραγματοποιείται ο Εσπερινός της Αγάπης στον Ιερό Ναό του Αγίου Λαζάρου, στην πόλη της Ζακύνθου, και λιτάνευση της εικόνας της Παναγίας της Γαλανούσας και της εικόνας της Αναστάσεως.
Τη Δευτέρα του Πάσχα τα περισσότερα χωριά πανηγυρίζουν και οι τοπικές εκκλησίες πραγματοποιούν αναστάσιμες λειτουργίες και λιτανείες.
Πάρος
Η Πάρος, το γοητευτικό νησί των Κυκλάδων στο Αιγαίο, γιορτάζει το Πάσχα κι αυτή με το δικό της τρόπο όπου πρωταγωνιστούν οι Αναπαραστάσεις των Παθών.
Η Μεγάλη Παρασκευή ξεκινά με την Αποκαθήλωση, με ένα επιβλητικό τελετουργικό στον Αγ. Γεώργιο στη Λαγκάδα, σ’ ένα υπέροχο σκηνικό της φύσης πάνω στο βουνό. Η μέρα συνεχίζεται το μεσημέρι με το κέρασμα της παραδοσιακής ρεβυθάδας στο χωριό του Προδρόμου και τελειώνει το βράδυ με τις αναπαραστάσεις των Παθών στα χωριά Μάρπησσα, Μάρμαμα, Πρόδρομος, Λεύκες & Άσπρο Χωριό.
Νέοι & νέες των χωριών παίρνουν μέρος στις αναπαραστάσεις της ζωής και των παθών του Ιησού στη διαδρομή της λιτανείας του Επιταφίου, αναπαριστώντας με μοναδικό τρόπο σκηνές από την είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, το Μυστικό Δείπνο, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, τη Σταύρωση και την Ανάσταση.
Στην Παροικιά κυριαρχεί κατανυκτική ατμόσφαιρα στην περιφορά και τη συνάντηση των τριών επιταφίων με τους πιστούς να ακολουθούν σε μια σιωπηλή ακολουθία.
Το Μεγάλο Σάββατο, το «Χριστός Ανέστη» συνοδεύεται από κωδωνοκρουσίες και πυροτεχνήματα που κάνουν τη νύχτα μέρα, γιορτάζοντας την Ανάσταση του Κυρίου. Ωστόσο υπάρχουν και αρκετά ξωκλήσια και μοναστήρια που βιώνουν την Ανάσταση ιδιαίτερα κατανυκτικά, υπό το φως των κεριών και με μόνο ήχο τις καμπάνες, δίνοντας στο μυστήριο μια ιδιαίτερα επιβλητική ατμόσφαιρα.
Την Κυριακή του Πάσχα, όλο το νησί γιορτάζει και κατακλύζεται από τις μυρωδιές ψητών και το καλό Παριανό κρασί.
Στη Νάουσα, στο λιμανάκι, στήνεται ένα ολοήμερο γλέντι από όλα τα μαγαζιά και με μια κοινή μουσική γίνονται όλοι μια παρέα γλεντώντας και πίνοντας από το μεσημέρι μέχρι αργά το βράδυ.
Παράλληλα, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ζήσουν την εμπειρία της Δεύτερης Ανάστασης στη Νάουσα, με ήχους μπουρλώτων κατά την περιφορά της εικόνας της Παναγίας. Στη Μάρπησσα γίνεται η γιορτή της αγάπης με νησιώτικο γλέντι και την αναβίωση του εθίμου της "κούνιας".
Το γλέντι συνεχίζεται και τη Δευτέρα με πολλά πανηγύρια στους Αϊ-Γιώργηδες της Πάρου, στην Αγκαιριά, τη Λαγκάδα και τη Νάουσα, με παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα, γλέντι, χορό κεράσματα και σούμα.
Σαντορίνη
Η Σαντορίνη, το εκθαμβωτικό νησί του Αιγαίου, είναι διάσημη κυρίως για το μαγευτικό της ηλιοβασίλεμα και το ηφαίστειο της. Παρόλα αυτά, είναι το ίδιο μαγευτική και το Πάσχα καθώς εκεί γίνεται η πιο εντυπωσιακή περιφορά Επιταφίου στην Ελλάδα.
Η πιο εντυπωσιακή περιφορά του Επιταφίου είναι αυτή που γίνεται στον Πύργο της Σαντορίνης. Ξεκινώντας από νωρίς το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής, δεκάδες παιδιά τοποθετούν σε ταράτσες, μπαλκόνια, δρόμους, αλλά και στα τείχη του μεσαιωνικού κάστρου χιλιάδες «τενεκεδάκια». Πρόκειται για αυτοσχέδια λυχνάρια που καίνε παραφινέλαιο και μόλις πέσει το σκοτάδι και λίγο πριν την έναρξη της περιφοράς του Επιταφίου, ανάβουν και προσδίδουν μαγική ατμόσφαιρα στο νησί.
Άλλο ένα εντυπωσιακό έθιμο λαμβάνει χώρα το Σάββατο του Λαζάρου στην κεντρική πλατεία στο Μεγαλοχώρι, αλλά και σε άλλα χωριά του νησιού, στήνεται ο περίφημος «Λάζαρος». Πρόκειται για έναν πολύ ψηλό σταυρό, 15-20 μέτρων ,που τον τυλίγουν με δενδρολίβανα ή αλισμαρί όπως λέγεται στην τοπική διάλεκτο, και λουλούδια. Για το στόλισμα συγκεντρώνεται, το απόγευμα, όλο το χωριό στην πλατεία, ενώ σε πολλά σπίτια οι κάτοικοι στήνουν το δικό τους «Λάζαρο». Το ξεστόλισμα γίνεται το Μεγάλο Σάββατο, ενώ ο σταυρός μένει στην ίδια θέση μέχρι της Αναλήψεως.
Την Κυριακή του Πάσχα, οι παραδοσιακές ταβέρνες στήνουν σούβλες στην αυλή τους. Μετά τον εσπερινό της Αγάπης, αναβιώνει στα περισσότερα χωριά το «Κάψιμο του Ιούδα». Οι κάτοικοι φτιάχνουν ένα ομοίωμα και αφού το γεμίσουν με βαρελότα, το κρεμάνε σε κάποιο ψηλό σημείο και αρχίζουν να το πυροβολούν. Τα αυτοσχέδια εκρηκτικά τα ετοιμάζουν οι λεγόμενοι «μπαλαφουμάδες» και πρόκειται για μια παράδοση που κρατάει από τα πειρατικά χρόνια και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Πάτμος
Το Πάσχα στην Πάτμο, το νησί της Αποκάλυψης στο Αιγαίο, δε θα μπορούσε παρά να είναι μια μοναδική, μυστηριακή, εμπειρία.
Η Πάτμος είναι ένας από τους σημαντικότερους θρησκευτικούς προορισμούς όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για ολόκληρη την Ορθοδοξία και δε θα μπορούσε παρά να αποτελεί, και όχι άδικα, έναν από τους καλύτερους προορισμούς για το Πάσχα.
Απόλυτος «πρωταγωνιστής» των ημερών είναι το επιβλητικό μοναστήρι-κάστρο, η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, το σημαντικότερο μοναστηριακό συγκρότημα του Αιγαίου, που στέκει επιβλητικό στην είσοδο της Χώρας.
Όλη η Μεγάλη Εβδομάδα στην Πάτμο χαρακτηρίζεται από κατάνυξη, με πιο χαρακτηριστική την Τελετή του Ιερού Νιπτήρα, το έθιμο που λαμβάνει χώρα την Μεγάλη Πέμπτη.
Πλήθος κόσμου, ντόπιοι και τουρίστες παρακολουθούν τη λειτουργία στη Μονή του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου και αργότερα την Τελετή του Ιερού Νιπτήρα στην πλατεία Ξάνθου. Πρόκειται για αναπαράσταση του μυστικού δείπνου, στη διάρκεια της οποίας ο Ηγούμενος πλένει τα πόδια 12 μοναχών, που κάθονται γύρω από μια εξέδρα, όπως έκανε ο Ιησούς με τους μαθητές του.
Τη Μεγάλη Παρασκευή, στο Μοναστήρι του Αγίου Θεολόγου γίνεται η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης, ενώ το βράδυ της ίδιας ημέρας οι Επιτάφιοι από τις εκκλησίες του νησιού διασχίζουν τα καλντερίμια της Χώρας και συναντιούνται στην κεντρική πλατεία.
Στα πολύ ιδιαίτερα έθιμα του νησιού συμπεριλαμβάνεται και η δεύτερη Ανάσταση στο Μοναστήρι της Πάτμου. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες: ιταλικά, γαλλικά, ρωσικά, αγγλικά, γερμανικά, σέρβικα και αρχαία ομηρικά ελληνικά.
